اين روزها پدر و مادرها به‌جاي خواندن و تعريف كردن داستان، ترجيح مي‌دهند كودك‌شان را با تماشاي كارتون موردعلاقه‌شان بخوابانند. قصه‌گويي كه از لذت‌هاي سادهٔ دوران كودكي است، مزيت‌هاي بسياري به همراه دارد. پدر و مادرها بايد هر شب، زماني را صرف قصه‌گويي براي بچه‌ها كنند.
خواندن كتاب داستان با صداي بلند اصلا كار سختي نيست. اگر وقت كافي نداريد، مي‌توانيد يكي از داستان‌هايي را كه بلديد تعريف كنيد، خاطره‌اي از روزهاي كودكي خودتان بگوييد يا متني را از روي گوشي همراه‌تان بخوانيد. مزيت‌هاي قصه‌گويي، به‌ويژه براي خردسالان، كودكان پيش‌دبستاني و دبستاني‌ها بي‌شمارند.
۱۰ مزيت قصه‌گويي براي كودكان
۱. پايه‌ريزي ارزش‌هاي دروني
كودكان در سراسر دنيا عاشق داستان هستند. آنها دوست دارند از شخصيت‌هاي موردعلاقه‌شان بشنوند و گاهي هم از آنها تقليد مي‌كنند. با تعريف كردن داستان‌هايي با پيام‌هاي معنادار، بي‌ترديد ارزش‌هايي مانند دانايي، روراستي، شجاعت و … در سن پايين در آنها ريشه مي‌گيرند.
۲. نشان دادن ريشه‌ها و ويژگي‌هاي فرهنگي
با تعريف داستان‌هاي رايج براي كودكان يا خاطراتي از كودكي خودتان، بچه‌ها با آداب و سنت‌هاي گوناگون خانوادگي و اجتماعي آشنا مي‌شوند. تعريف داستان‌هايي دربارهٔ افراد مختلف فاميل، آنها را با پيشينهٔ خانوادگي و نسب‌شان آشنا مي‌كند.
۳. تقويت مهارت زباني كودك
خواندن داستان با صداي بلند، كودك را با زبان، واژه‌ها و عبارت‌هاي جديد آشنا مي‌كند. اين روشي كارآمد براي آموزش كلمات تازه و چگونگي تلفظ عبارت‌هاست.
۴. تقويت مهارت شنيداري كودك
بيشتر بچه‌ها نمي‌توانند براي مدت طولاني بر موضوعي خاص تمركز كنند. همچنين معمولا به حرف زدن بيشتر از گوش دادن علاقه دارند. قصه‌گويي نه‌تنها توانايي تمركز كودك را تقويت مي‌كند بلكه آنها را مشتاق شنيدن و فهميدن مي‌كند.
۵. تقويت خلاقيت و خيال‌پردازي كودك
گوش دادن به داستان باعث مي‌شود به‌جاي تماشاي تصاوير در ابزار‌هاي ديداري، شخصيت‌هاي داستان، مكان‌ها، جريان داستان و … را در خيالش مجسم كند. گوش دادن به داستان همچنين خلاقيت و خيال‌پردازي كودك را تقويت و او را نسبت به ايده‌ها و انديشه‌هاي متنوع پذيراتر مي‌كند.
۶. تقويت حافظهٔ كودك
با استفاده از برخي ترفندها، مي‌توانيد از قصه‌گويي براي تقويت حافظهٔ كودك‌تان بهره بگيريد. پس از قصه‌گويي، مي‌توانيد از كودك‌تان بخواهيد قصه را با زبان خودش تعريف كند يا به نكته‌هاي خاص يا ويژگي‌هاي شخصيت‌ها اشاره كند. اين كار هم حافظهٔ كودك را تقويت مي‌كند و هم توانايي تمركز او را افزايش مي‌دهد.
۷. گسترش ديد كودك
كودكان به‌سادگي امكان رويارويي با فرهنگ‌ها و شرايط اجتماعي كشورهاي مختلف دنيا را ندارند. با قصه‌گويي براي كودكان، آنها را با مكان‌ها و فرهنگ‌هاي گوناگون سراسر جهان آشنا مي‌كنيد. سعي كنيد قصه‌هاي متنوعي از كشورها و فرهنگ‌هاي متفاوت براي كودكان بخوانيد تا ديد و درك آنها را گسترده‌تر كنيد.
۸. كمك به يادگيري تحصيلي
قصه‌گويي، بنياني براي يادگيري و آموزش رسمي است. كودكان بسياري با تكرار و بدون درك موضوعي خاص، آن را فرا مي‌گيرند. قصه‌گويي به‌شكل پيوسته و تكرارشونده، به كودك كمك مي‌كند درك بهتري از آنچه مي‌خواند يا مي‌شنود پيدا كند و هم‌زمان لذت ببرد. گاهي وقت‌ها آموزش مفاهيم درسي به‌وسيلهٔ داستاني جذاب (براي مثال موضوع كسل‌كنندهٔ تاريخي كه در قالب داستاني هيجان‌انگيز بيان مي‌شود) فراگيري را ساده‌تر و كنجكاوي را تقويت مي‌كند.
۹. تقويت مهارت‌هاي ارتباطي
گاهي كودكان با وجود اينكه لبريز از حس كنجكاوي هستند، براي پرسيدن ترديد دارند! قصه كودكانه گويي به كودك در فراگيري هنر طرح پرسش‌هاي درست، كمك مي‌كند. همچنين به آنها نشان مي‌دهد چطور مكالمه كنند و اعتماد به نفس آنها را تقويت مي‌كند. خواندن و شنيدن داستان كودكانه به‌شكلي تكرارشونده، توانايي سخنوري كودكان را بهبود مي‌بخشد.
۱۰. كمك به رويارويي با موقعيت‌هاي دشوار
بيشتر وقت‌ها موقعيت‌هاي دشوار، كودكان را گيج و سردرگم مي‌كند. داستان‌هايي با موضوع آدم‌هايي كه در موقعيت‌هاي دشوار قرار مي‌گيرند، به كودك كمك مي‌كند درك بهتري از چنين موقعيت‌هايي پيدا كند. بهتر است براي كودكان داستان‌هايي تعريف كنيد كه نشان مي‌دهند رنج و سختي هم مانند شادي و خوشي، بخشي از زندگي هستند. داستان‌هاي مناسب به كودكان كمك مي‌كنند با موقعيت‌هاي گوناگون و به‌طور كلي زندگي، بهتر روبه‌رو شوند.
روش درست قصه‌گويي
همان‌قدر كه قصه‌گويي براي كودكان مهم است، انتخاب روش درست قصه‌گويي نيز اهميت دارد. نكاتي كه در ادامه مي‌خوانيد به شما كمك مي‌كنند به روش درست براي كودكان قصه بگوييد.
۱. بلندي قصه
قصه نبايد خيلي بلند يا خيلي كوتاه باشد. داستان كودكان خيلي كوتاه ممكن است امكان انتقال پيام درست را نداشته باشد. در سوي مقابل، داستان خيلي بلند ممكن است كودك را كسل كند. با در نظر گرفتن سن و ديگر شرايط، دربارهٔ بلندي داستان تصميم بگيريد.
۲. محيط راحت و آسوده
فضايي راحت و آسوده را براي تعريف داستان فراهم كنيد. محيط و حس مناسب را براي خواندن يا تعريف كردن داستان خلق كنيد.
۳. مقدمهٔ مناسب
اگر خودتان داستان تعريف مي‌كنيد، براي كودك روشن كنيد كجا و از چه كسي آن را شنيده‌ايد. براي او توضيح بدهيد كه چطور شنيدن اين داستان به شما كمك كرده است و چطور مي‌تواند به او كمك كند. سعي كنيد از همان آغاز، توجه كودك را جلب كنيد.
۴. توصيف مناسب
هنگام تعريف داستان، از حركات مناسب دست، بدن و چهره غافل نشويد. مي‌توانيد با صداهاي متفاوت از زبان شخصيت‌هاي مختلف صحبت كنيد يا از كودك‌تان بخواهيد اين كار را انجام دهد تا جذابيت داستان را بيشتر كنيد.
۵. صحبت با صداي رسا اما به‌آهستگي
بايد به اندازهٔ كافي بلند اما شمرده و به‌آهستگي قصه را تعريف كنيد. صداي شما بايد همان حسِ موجود در قصه را منتقل كند. متناسب با قصه، بلندي و لحن صدايتان را تغيير دهيد؛ در بخش‌هاي گوناگون و به تناسب موقعيت مكث كنيد.
۶. درگير كردن كودك با قصه
با به‌كارگيري عبارت‌هاي مختلف يا پرسيدن سؤال‌هايي مانند «مي‌دوني چطوريه؟» كودك را درگير قصه كنيد. همچنين مي‌توانيد از آنها بخواهيد دربارهٔ پيام داستان يا آنچه از آن فهميده‌اند، صحبت كنند.
توصيه‌هايي براي قصه‌گويي بهتر به كودكان
برخي فعاليت‌ها هنگام قصه‌گويي، به تقويت خلاقيت كودكان كمك مي‌كند. در اين فعاليت‌ها، معمولا ايده‌اي انتخاب و پرورده مي‌شود. در ادامه چند فعاليت جذاب براي بچه‌ها به شما پيشنهاد مي‌كنيم.
۱. قصه‌گويي همراه با عكس‌هاي خانوادگي
كودك‌تان را تشويق كنيد تا براي عكس‌هاي مختلف داستان‌هايي تعريف كنيد. براي نمونه، عكس روز تولد او يا عكسي از برف‌بازي خانوادگي براي داستان‌پردازي مناسب‌اند.
با انتخاب عكس‌هاي مختلف، به‌نوبت داستان عكسي را كه انتخاب كرده‌ايد، تعريف كنيد.
مي‌توانيد با انتخاب چند عكس از كودك‌تان بخواهيد، آنها را بر اساس ترتيب زماني مرتب كند.
عكسي از رويدادي خاص انتخاب كنيد و از دلبندتان بخواهيد با توجه به نشانه‌هاي موجود در عكس (لباس عروس، كيك، كلاه بوقي و …) داستاني براي آن تعريف كند.
كودك‌تان را تشويق كنيد تا چند عكس (۱۰ تا يا كمتر) را انتخاب، آنها را به ترتيب زماني مرتب كند و داستاني براي آنها بسازد. تماشاي اينكه آنها كدام عكس‌ها را انتخاب مي‌كنند و چه داستاني براي آنها مي‌سازند، دل‌پذير است.
۲. قصه‌گويي با نقش و نگارها
اين كار جذابيت بي‌حدي به روند داستان‌نويسي مي‌افزايد. نقش و نگارها، ابزار شگفت‌انگيزي براي تحريك خلاقيت، تقويت به‌كارگيري مداد و قلم و افزايش خنده و لبخند هستند!
نخست بايد نقش‌هاي مختلفي گردآوري كنيد. نقش‌هايي از حيوانات، خودروها، گل و گياه و … به صفحه‌اي براي افزودن نقش‌ها به آن يا كاغذي براي نوشتن داستان روي آن نياز داريد.
مي‌توانيد كودك را تشويق كنيد نگاره‌هاي مختلف را با رنگ‌هاي گوناگون رنگ كند. همچنين مي‌توانيد از او بخواهيد نگاره‌هاي گوناگوني را انتخاب كند و براي آنها داستاني بسازد.
هنگام داستان‌نويسي مي‌توانيد اشتباهات آنها را اصلاح كنيد و واژه‌هاي جديد به آنها ياد بدهيد. اين كار بسيار سرگرم‌كننده است و جنبهٔ آموزشي قابل‌توجهي دارد.
خودتان باشيد
در پايان دوباره يادآوري مي‌كنم كه سبك قصه‌گويي شما اهميت بسياري دارد. روش قصه‌گويي شما نبايد براي كودك‌تان و حتي خود شما يكنواخت و خسته‌كننده باشد. شما هم مي‌توانيد از آنچه مي‌خوانيد لذت ببريد.
قصه‌گويي در رشد و پيشرفت كودكان نقش بسزايي دارد. كودك دلبندتان نبايد چنين فعاليت ساده اما به‌شدت مهمي را از دست بدهد. همين حالا به‌دنبال قصه‌اي مناسب براي زمان خواب كودك عزيزتان باشيد.